ΒΙΟΣ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΤΟΥ ΣΑΡΩΦ

Ἐκ τῆς Ἐκδόσεως «Παρακλητικὸς Κανὼν εἰς τὸν Ὅσιον Σεραφεὶμ τοῦ Σάρωφ», ὑπὸ τοῦ Ἱερομονάχου Ἀθανασίου Σιμωνοπετρίτου, Ὑμνογράφου Μ.Χ.Ε.
Ὁ ὅσιος Σεραφείμ, τὸ ὁλοφώτεινο ἀστέρι τῆς Ρωσικῆς Ὀρθοδοξίας, ἔζησε, ἔδρασε καὶ ἔλαμψε στὶς ἀρχὲς τοῦ 19ου αἰῶνα (1759-1833).
Γεννήθηκε στὶς 19 Ἰουλίου τοῦ 1759 στὴν πόλη Κοὺρκ καὶ παρέμεινε ἐκεῖ μέχρι τὰ δεκαεννέα του χρόνια. Στὴν ἡλικία αὐτὴ πῆρε τὴ γενναία ἀπόφαση ν᾿ ἀφοσιωθεῖ ὁλόψυχα στὸ Θεό· κι Ἐκεῖνος ὁδήγησε τὰ βήματά του στὸ μοναστήρι τοῦ Σάρωφ.
Ἐνῷ ἦταν ἀκόμη δόκιμος, ἀρρώστησε βαριὰ ἀπὸ ὑδρωπικία. Μετὰ ἀπὸ τρία χρόνια ἀσθενείας, θεραπεύθηκε θαυματουργικὰ μὲ ἐπίσκεψη τῆς Θεοτόκου.
Στὴ μοναχική του κουρὰ (1786) ὀνομάστηκε Σεραφεὶμ -προηγουμένως εἶχε τὸ ὄνομα Πρόχορος. Τὸ ἴδιο ἔτος χειροτονήθηκε διάκονος καὶ μετὰ ἀπὸ ἑπτὰ χρόνια, σὲ ἡλικία 34 ἐτῶν, ἱερεύς. Ὅταν λειτουργοῦσε, πετοῦσε στὰ οὐράνια, καὶ πολλὲς φορὲς ἀξιωνόταν νὰ βλέπει θαυμαστὰ ὁράματα καὶ ν᾿ ἀκούει ἀγγελικὲς μελῳδίες.
Διψώντας νὰ πλησιάσει περισσότερο τὸ Θεό, Τὸν παρακάλεσε νὰ τὸν ἀξιώσει ν᾿ ἀποσυρθεῖ σὲ κάποια ἐρημικὴ περιοχή. Ἕνα χρόνο μετὰ τὴ χειροτονία του σὲ ἱερέα, ἔλαβε ἄδεια ἀπὸ τὴ μονὴ ν᾿ ἀφοσιωθεῖ στὴ μελέτη, στὴ σιωπή, στὴν ἄσκηση, στὴν ἔντονη προσευχή. Γιὰ δεκαέξι χρόνια, βαθιὰ μέσα στὸ δάσος, ἀγωνιζόταν ν᾿ ἀνεβαίνει, μέρα μὲ τὴ μέρα, τὴν κλίμακα ποὺ ὁδηγεῖ στὸν οὐρανό. Τότε ἔκανε καὶ τὴ γνωστὴ ἄσκηση, τὶς «χίλιες νύχτες προσευχῆς»: Πάνω σὲ μιὰ μεγάλη πέτρα, ξαγρύπνησε προσευχόμενος ἐπὶ χίλιες νύχτες.
Μαζὶ μὲ τὴν προσευχή, διάβαζε ἀκατάπαυστα τὴν Ἁγία Γραφή. «Πρέπει νὰ τρέφεις, ἔλεγε, τὴν ψυχὴ μὲ τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ, γιατί ὁ λόγος τοῦ θεοῦ εἶναι ὁ «ἄρτος τῶν ἀγγέλων». Μ᾿ αὐτὸν πρέπει νὰ τρέφονται οἱ ψυχὲς ποὺ ἀγαποῦν μὲ πάθος τὸ Θεό». Εὐλαβεῖτο ἀφάνταστα τὴ Θεοτόκο. Στὸ πρόσωπό Της ἔβρισκε ἀνέκφραστη πνευματικὴ ἀγαλλίαση. Συχνὰ ἔλεγε: «Ἡ Παναγία εἶναι ἡ χαρά, ἡ μεγαλύτερη ἀπ᾿ ὅλες τὶς χαρές».
Στὸ διάστημα ποὺ ἀσκήτευε στὴν ἔρημο, δέχθηκε ἐπίθεση λῃστῶν, ποὺ τὸν τραυμάτισαν βαριά, θεραπεύθηκε καὶ πάλι θαυματουργικὰ ἀπὸ τὴ Θεοτόκο.
Τὸ 1810 ἐπέστρεψε ἀπὸ τὴν ἔρημο στὴ Μονὴ τοῦ Σάρωφ καὶ ἔμεινε ἔγκλειστος στὸ κελλί του, ἀσκούμενος στὴ σιωπή. Στὴν ἀρχὴ ἀπέφευγε τὸν κόσμο. Ἀργότερα ὅμως, τὸ 1815, σὲ ἡλικία 56 ἐτῶν, ἄνοιξε τὸ κελλί του καὶ δεχόταν κάθε ἐπισκέπτη. Εἶχε ἀποκτήσει πιὰ φήμη ἁγίου καὶ φωτισμένου ἀνδρὸς καὶ ὁ κόσμος ἔτρεχε κοντά του νὰ ξεδιψάσει. Ὁ ἴδιος, ὡστόσο, δὲν βγῆκε ποτὲ ἀπὸ τὸ κελλί του γιὰ ἄλλα δέκα χρόνια.
Σὲ ἡλικία 66 ἐτῶν, κατόπιν ὁράματος καὶ προσταγῆς τῆς Θεοτόκου, ἀφιερώθηκε ὁλοκληρωτικὰ στὴ διακονία τοῦ πλησίον καὶ ἄρχισε στὸ ἑξῆς τὸ ἔργο τοῦ «στάρετς», τοῦ πνευματικοῦ καθοδηγητοῦ.
Ἡ δράση τοῦ ὡς «στάρετς» ὑπῆρξε καταπληκτική. Ἀναρίθμητες ψυχὲς ἔτρεχαν κοντά του, γιὰ νὰ βροῦν τὴ γαλήνη, τὴ χάρη, τὴ σωτηρία. Καὶ ὅσοι δὲν μποροῦσαν νὰ φθάσουν μέχρι τὸ κελλί του, τὸν κατέκλυζαν μὲ ἐπιστολές.
Οἱ ἐπισκέπτες του ἐπέστρεφαν ἄλλοι ἄνθρωποι. Καθὼς προσευχόταν γι᾿ αὐτούς, καθὼς τοὺς εὐλογοῦσε μὲ τὸ σημεῖο τοῦ σταυροῦ, καθὼς μύρωνε τὸ μέτωπό τους μὲ λάδι ἀπὸ τὸ καντήλι τῆς Παναγίας, καθὼς τοὺς ἔδινε πνευματικὲς συμβουλές..., μιὰ μυστικὴ δύναμη ἁπλωνόταν στὶς ψυχές τους. «Ὁποιοσδήποτε ἐρχόταν στὸν στάρετς Σεραφείμ, ἔνιωθε νὰ τὸν ἀγγίζει ἡ θεϊκὴ φλόγα ποὺ ὑπῆρχε σ᾿ αὐτὸν καὶ ν᾿ ἀγκαλιάζει τὴν ψυχή του». Σ᾿ ὅλους μοίραζε εἰρήνη, χαρά, θεϊκὲς εὐλογίες.
Συνιστοῦσε συχνὰ τὴν εἰρήνη: «Ἀπόκτησε τὴν πνευματικὴ εἰρήνη καὶ τότε χιλιάδες ψυχὲς ὁλόγυρά σου θὰ βροῦν τὴ λύτρωση». Σχετικὰ μὲ τὸ σκοπὸ τῆς ζωῆς μας, δίδασκε: «Ὁ πραγματικὸς σκοπὸς τῆς χριστιανικῆς ζωῆς εἶναι ἡ ἀπόκτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Μιλοῦσε πολὺ γιὰ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Χαιρετοῦσε τοὺς ἐπισκέπτες του μὲ τὰ λόγια: «Χαρά μου, Χριστὸς ἀνέστη!». Καὶ κάθε φορὰ ποὺ κοινωνοῦσε, ἀπήγγελλε τὸν πασχαλινὸ κανόνα «Ἀναστάσεως ἡμέρα...».
Ἀπὸ τὰ πνευματικά του χαρίσματα, τί νὰ πρωτοαναφέρουμε; Τὸ μάτι του διέσχιζε τὰ βάθη τῶν καρδιῶν. Εἶχε βλέμμα προφήτου. Προέβλεπε τὰ μέλλοντα. Ἀπαντοῦσε σὲ ἐπιστολὲς χωρὶς νὰ τὶς ἀνοίξει, γιατὶ γνώριζε τὸ περιεχόμενό τους. Θεράπευε μὲ τὴν προσευχή του πλῆθος ἀρρώστων. Πολλὲς φορὲς τὸ πρόσωπό του ἄστραφτε σὰν ἥλιος. Καὶ μέσα στὸ δάσος, ὅταν ἀσκήτευε, εἶχε φιλίες μὲ τὰ ἄγρια πουλιὰ καὶ ζῷα, καὶ μάλιστα μὲ μιὰ πελώρια ἀρκούδα, ποὺ κάθε μέρα ἐρχόταν νὰ φιλευθεῖ ἀπὸ τὸ χέρι του! Ζωὴ προπτωτική, παραδεισένια!
Ὁ θάνατός του ὑπῆρξε ὀσιακός. Στὶς 2 Ἰανουαρίου τοῦ 1833 βρέθηκε νεκρός, γονατισμένος, μὲ τὰ μάτια προσηλωμένα στὴν εἰκόνα τῆς Θεοτόκου. Τὴν προηγούμενη μέρα εἶχε κοινωνήσει τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων καὶ εἶχε ἀποχαιρετήσει τοὺς πατέρες τοῦ μοναστηριοῦ.
Τὸ πέρασμά του ἀπὸ τὴ γῆ θὰ μείνει ἀξέχαστο. Ἢ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ λίγες παρόμοιες μορφὲς γνώρισε. Τὰ λόγια του καὶ τὰ ἔργα του θὰ δυναμώνουν πάντα τοὺς πιστούς.
Ἅγιος ἀνακηρύχθηκε ἐπίσημα τὸ 1903. Ἢ μνήμη του ἑορτάζεται στὶς 2 Ἰανουαρίου, ἀλλὰ καὶ στὶς 19 Ἰουλίου -ἡμέρα τῆς ἀνακομιδῆς τοῦ ἁγίου λειψάνου του. Ἡ ἁγιότητά του γίνεται ὅλο καὶ περισσότερο γνωστὴ στὸν ὀρθόδοξο χριστιανικὸ κόσμο.
Συγκλονιστικὸ γεγονὸς γιὰ τὴ Ρωσία ὑπῆρξε ἡ εὕρεση τῆς σοροῦ του, τὸ 1990, καὶ ἢ μεταφορά της στὴ γυναικεία Μονὴ τοῦ Ντιβέγιεβο (τὴν ὁποία ὁ ὅσιος εἶχε ὑπὸ τὴν πνευματική του καθοδήγηση καὶ προστασία).
Εἴθε οἱ πρεσβεῖες του νὰ μᾶς ἐνισχύουν στὸ δρόμο τῆς ζωῆς μας, καὶ τὸ παράδειγμά του νὰ μᾶς ἐμπνέει.

Βασίλειος Καισαρείας

Ο Βασίλειος Καισαρείας, γνωστότερος ως Μέγας Βασίλειος (μεταξύ 329 και 333 - 379), υπήρξε Πατέρας της Εκκλησίας, Αρχιεπίσκοπος Καισαρείας, κορυφαίος θεολόγος του 4ου αιώνα και ένας από τους Τρεις Ιεράρχες, που θεωρούνται προστάτες της παιδείας.

Η ζωή του

Γεννήθηκε στα 330 στη Νεοκαισάρεια της Καππαδοκίας. Ο πατέρας του Βασίλειος ασκούσε το επάγγελμα του καθηγη τής ρητορικής στη Νεοκαισάρεια και η μητέρα του Εμμέλεια ήταν απόγονος οικογένειας Ρωμαίων αξιωματούχων (ο πατέρας της είχε πεθάνει ως Χριστιανός μάρτυρας). Στην οικογένεια εκτός από το Βασίλειο υπήρχαν άλλα οκτώ ή εννέα παιδιά. Μεταξύ αυτών, ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης, ο Ναυκράτιος που έγινε ασκητής και θαυματουργός Άγιος, η Μακρίνα (Οσία Μακρίνα) και ο Πέτρος, Επίσκοπος Σεβαστείας, ενώ κάποιο φαίνεται να πέθανε σε βρεφική ηλικία.
Όντας φιλάσθενος από μικρός, ο Βασίλειος μεταφέρθηκε από τη γιαγιά του Μακρίνα στο κτήμα των Αννήσων κοντά στον ποταμό Ίρι, όπου ανατράφηκε από αυτήν μέχρι το θάνατό της και μετέπειτα από την πρωτότοκη αδερφή του Μακρίνα η οποία επηρέασε καθοριστικά τον μικρό Βασίλειο να στραφεί στην Χριστιανική πίστη. Την εγκύκλια παιδεία έλαβε από τον πατέρα του ενώ μετά την εκδημία του (γύρω στα 345) μετέβη στην Καισάρεια. Κατόπιν η ανάγκη του για περαιτέρω μόρφωση τον έφερε στην Κωνσταντινούπολη, όπου φοίτησε κοντά στο γνωστό δάσκαλο της εποχής Λιβάνιο και επακόλουθα στην Αθήνα (352).
Στην Αθήνα γνωρίστηκε με το Γρηγόριο από την Καππαδοκία (τον μετέπειτα Γρηγόριο το Θεολόγο) αναπτύσσοντας μία μεγάλη φιλία, εγγράφηκε στη σχολή του Χριστιανού φιλοσόφου Προαιρεσίου και παρακολούθησε τη διδασκαλία του καθώς και τη διδασκαλία άλλων φιλοσόφων όπως ο Ιμέριος
Επέστρεψε στην πατρίδα του το καλοκαίρι του 356, εγκαταστάθηκε στην Καισάρεια και, συνεχίζοντας την παράδοση του πατέρα του, έγινε καθηγητής της ρητορικής. Το 358, επηρεασμένος από το θάνατο του αδερφού του μοναχού Ναυκρατίου, βαπτίζεται Χριστιανός, πιθανόν από τον επίσκοπο Διάνιο, και αποφασίζει να αφιερώσει τον εαυτό του στην ασκητική πολιτεία. Το φθινόπωρο του ίδιου έτους ξεκινά ένα οδοιπορικό σε γνωστά κέντρα ασκητισμού της Ανατολής, επιθυμώντας την ανεύρεση κατάλληλου τόπου διαμονής. Επέστρεψε το 359 στον Πόντο και για μικρό χρονικό διάστημα διέμεινε στην Αριανζό, κοντά στο φίλο του Γρηγόριο.
Τον Ιανουάριο του 360 φαίνεται να συμμετείχε, ως παρατηρητής εντεταλμένος από τον επίσκοπο Διάνιο, στην αρειανική Σύνοδο, που συνήλθε στην Κωνσταντινούπολη, για την έριδα μεταξύ Ομοουσιανών και Ομοιανών. Μετά την υπογραφή, από μέρους του Διανίου, του συμβόλου των Ομοιανών, ο Βασίλειος απογοητευμένος αποσύρθηκε στο ησυχαστήριο της αδερφής του εγκαινιάζοντας τη μνημειώδη αλληλογραφία του με το Γρηγόριο.
Το καλοκαίρι του 364 ο Ευσέβιος Καισαρείας τον χειροτόνησε πρεσβύτερο. Η μεγάλη δραστηριότητα και η μόρφωση του Βασιλείου προκάλεσαν τα ζηλόφθονα αισθήματα του Ευσεβίου γεγονός που οδήγησε τον πρώτο, για ακόμα μία φορά, να επιστρέψει στην πατρίδα του. Η μεσολάβηση, όμως, του Γρηγορίου επιφέρει εξομάλυνση των σχέσεων και την επιστροφή του Βασιλείου στην Καισάρεια. Μετά το θάνατο του Ευσεβίου, με τη συνδρομή του Ευσεβίου επισκόπου Σαμοσάτων και του Γρηγορίου επισκόπου Ναζιανζού, εκλέγεται διάδοχός του στην επισκοπική έδρα της Καισάρειας και αναλαμβάνει συν τω χρόνω, λόγω του κύρους της προσωπικότητάς του, την εξαρχία της Αρχιεπισκοπής του Πόντου.
Στον εκκλησιαστικό τομέα, ως επίσκοπος πλέον, ο Βασίλειος αντιμετώπισε την προσπάθεια του Αυτοκράτορα Ουάλη να επιβάλει τον Ομοιανισμό (ρεύμα του Αρειανισμού), όντας σε επιστολική επικοινωνία με το Μέγα Αθανάσιο, Πατριάρχη Αλεξανδρείας και τον Πάπα Ρώμης Δάμασο. Στην περιφέρεια της ποιμαντικής του ευθύνης είχε να αντιμετωπίσει την έντονη παρουσία του αρειανικού στοιχείου και άλλων χριστιανικών, μη ορθόδοξων, ομολογιών. Σε αυτό τον τομέα έδρασε και ως επίσκοπος, δηλαδή οργανωτικά, αλλά και με την αντιρρητική του γραμματεία. Μέσα από τις επιστολές του φαίνονται οι προσπάθειες που κατέβαλε για την ανάδειξη άξιων κληρικών στο ιερατείο, την καταπολέμηση της σιμωνίας των επισκόπων, την πιστή εφαρμογή των ιερών κανόνων από τους πιστούς καθώς και η ποιμαντική μέριμνα, που επέδειξε έναντι των αποκομμένων και περιθωριοποιημένων μελών της Εκκλησίας. Η όλη του δραστηριότητα επιφέρει τη βαθμιαία αναγνώρισή του ως κοινού έξαρχου ολόκληρου του ασιατικού θέματος της Αυτοκρατορίας.
Στην οικουμενική Εκκλησία ο Βασίλειος αναλαμβάνει τα πνευματικά ηνία από το Μέγα Αθανάσιο, ο οποίος βαθμιαία αποσύρεται από την ενεργό δράση λόγω γήρατος. Εργάζεται για την επικράτηση των ορθόδοξων χριστιανικών αρχών και υπερασπίζεται το δογματικό προσανατολισμό της Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας. Προσπαθεί να βρίσκεται σε αλληλενέργεια με τα ορθόδοξα πατριαρχεία και ουσιαστικά υποκαθιστά και αντικαθιστά την αρειανίζουσα ιεραρχία του πολιτικού κέντρου της Αυτοκρατορίας. Σε αυτή την προσπάθεια συναντά την αδιάφορη ή προκατειλημμένη στάση των άλλων πατριαρχείων, γεγονός, που παρά την απογοήτευση που του επιφέρει δεν τον καταβάλει στη συνέχιση του αγώνα του.
Έργο ζωής και σημαντικό σταθμό στην πορεία του, αποτελεί η ίδρυση και λειτουργία ενός κοινωνικού φιλανθρωπικού συστήματος, του Πτωχοκομείου ή Βασιλειάδας. Εκεί διοχετεύει όλη την ποιμαντική του ευαισθησία, καθιστώντας την πρότυπο κέντρου περίθαλψης και φροντίδας των ασθενέστερων κοινωνικά ατόμων. Ουσιαστικά η Βασιλειάδα υπήρξε ένας πρότυπος οίκος για τη φροντίδα των ξένων, την ιατρική περίθαλψη των φτωχών άρρωστων και την επαγγελματική κατάρτιση των ανειδίκευτων. Καθίσταται η μήτρα ομοειδών οργανισμών που δημιουργήθηκαν σε άλλες επισκοπές και στάθηκε η σταθερή υπενθύμιση στους πλουσίους του προνομίου τους να διαθέτουν τον πλούτο τους με έναν αληθινά χριστιανικό τρόπο.
Καταπονημένος από την ευρεία δράση που ανέπτυξε σε πολλούς τομείς της χριστιανικής μαρτυρίας καθώς και την ασκητική ζωή, την οποία ακολουθούσε, ο Βασίλειος πεθαίνει την 1 Ιανουαρίου του 379 σε ηλικία 50 ετών. Ο θάνατός του βυθίζει στο πένθος όχι μόνο το ποίμνιό του αλλά και όλο το χριστιανικό κόσμο της Ανατολής. Στην κηδεία του συμμετέχουν Ιουδαίοι, πιστοί της εθνικής θρησκείας και ένα πλήθος ανομοιογενούς θρησκευτικής και εθνικής απόχρωσης. Η παρακαταθήκη του υπήρξε το τεράστιο σε μέγεθος και σημασία θεολογικό – δογματικό του έργο μαζί με τη συμβολή του στη λειτουργική και την πρωτότυπη ανθρωπιστική του δράση.
Η μνήμη του τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία την 1η Ιανουαρίου ενώ από το 1081 ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως – Νέας Ρώμης Ιωάννης Μαυρόπους (ο από Ευχαΐτων) θέσπισε έναν κοινό εορτασμό των Τριών Ιεραρχών, Βασιλείου του Μεγάλου, Ιωάννη Χρυσοστόμου και Γρηγορίου του Θεολόγου, στις 30 Ιανουαρίου ως προστατών των γραμμάτων και της παιδείας. Η Αγγλικανική και η Καθολική εκκλησία τιμούν την μνήμη του στις 2 Ιανουαρίου, ενώ η Λουθηρανική και η Επισκοπελιανή, στις 14 Ιουνίου.

To Έργο του Μεγάλου Βασιλείου

Ο Μέγας Βασίλειος είναι ένας από τους σημαντικότερους δογματικούς θεολόγους του Χαλκηδόνιου Χριστιανισμού με σημαντική συμβολή στην ανάπτυξη του Τριαδολογικού δόγματος. Διακήρυξε την ενότητα της Αγίας Τριάδας ως μιας ουσίας και προχώρησε στον προσδιορισμό του υποστατικού διαχωρισμού των Προσώπων της. Κάθε υπόσταση διακρίνεται από ορισμένους τρόπους ύπαρξης και μεμονωμένα χαρακτηριστικά (ιδιώματα): ο Πατέρας είναι αγέννητος, ο Υιός γεννηθείς αχρόνως και το Άγιο Πνεύμα εκπορευτό διά του Πατρός. Η μόνη προτεραιότητα του Πατέρα είναι λογική, μη χρονική και δεν ενέχει καμία ανωτερότητα.
Στο έργο τόνισε επίσης τη σημασία της διάκρισης μεταξύ ουσίας και ενεργειών του Θεού. Μεταξύ του άκτιστου Θεού και του κτιστού κόσμου υπάρχει οντολογικό χάσμα, που αποκλείει την κατ’ ουσία κοινωνία και σχέση μεταξύ τους. Ο Θεός καθίσταται αντιληπτός στον κόσμο διά των ενεργειών του. Το ότι ο κόσμος διατηρείται στο "είναι" οφείλεται στη δημιουργική, συνεκτική και ζωοποιό ενέργεια του Θεού.
Ο Βασίλειος υπήρξε θαυμαστής του μεγάλου αλεξανδρινού φιλοσόφου Ωριγένη αλλά στο ερμηνευτικό του έργο απορρίπτει την αλληγορική μέθοδο και πλησιάζει προς την αντιοχειανή σχολή. Ερμηνεύει χρησιμοποιώντας το κείμενο ως αφορμή έκθεσης των προσωπικών του θέσεων.
Κεφαλαιώδης ήταν και η συμβολή του στην αξιολόγηση της θύραθεν παιδείας μέσα στη χριστιανική Εκκλησία. Μελετητής ο ίδιος και γνώστης της ελληνικής φιλοσοφίας, τη χρησιμοποιεί ως όργανο επεξεργασίας και διατύπωσης των θεολογικών του αντιλήψεων. Η φιλοσοφία, κατά το Βασίλειο, πρέπει να μελετάται υπό το νέο χριστιανικό πρίσμα. Δεν απορρίπτει τη μελέτη των κλασσικών γραμμάτων, αντίθετα προτρέπει στη χρήση τους ως ένδυμα της χριστιανικής θρησκευτικής διδασκαλίας.
Στον τομέα του μοναχισμού ανέλαβε δράση θέτοντάς τον υπό τον έλεγχο της εκκλησιαστικής ηγεσίας και εισήγαγε την ομολογία της αφιέρωσης στο Θεό και της ένταξης στην αδελφότητα, η οποία προέβλεπε αγαμία, υπακοή και ακτημοσύνη. Επίσης έθεσε την αυθαίρετη πνευματικότητα του μοναχισμού στη σταθερή βάση της Αγίας Γραφής και τοποθέτησε τους μοναχούς στη γραμμή του κοινού βίου και της οργανωμένης δράσης.

 Συγγραφικό έργο

Τα έργα του κατατάσσονται σε τέσσερεις κατηγορίες:

• Δογματικά συγγράμματα.

α) "Ανατρεπτικός του Απολογητικού του δυσσεβούς Ευνομίου". Αποτελείται από τρία βιβλία και καταφέρεται ενάντια του αρχηγού των Ανομοίων Ευνομίου.
β) "Προς Αμφιλόχιον, περί του Αγίου Πνεύματος". Επιστολική πραγματεία προς τον επίσκοπο Ικονίου Αμφιλόχιο σχετικά με το Άγιο Πνεύμα.

• Ασκητικά συγγράμματα.

α) "Τα Ηθικά". Συλλογή 80 ηθικών κανόνων.
β) "Όροι κατά πλάτος". Περιέχει 55 κεφάλαια με θέμα γενικές αρχές του μοναχισμού.
γ) "Όροι κατ’ επιτομήν". Περιέχει 313 κεφάλαια που αναφέρονται στην καθημερινή ζωή των μοναχών.
δ) "Περί πίστεως".
ε) "Περί κρίματος".
στ) "Περί της εν παρθενία αληθούς αφθορίας". Έργο σχετικό με την παρθενική ζωή.

• Ομιλίες.

Ορισμένες από τις ομιλίες του είναι:
α) "Εις την Εξαήμερον". Συλλογή 9 ομιλιών με θέμα τη δημιουργία του κόσμου.
β) "Εις του Ψαλμούς". Συλλογή 18 ομιλιών με αφορμή το περιεχόμενο των Ψαλμών του Δαυίδ.
γ) "Περί του ουκ έστιν αίτιος του κακού ο Θεός".
δ) "Περί πίστεως".
ε) "Κατά Σαβελλιανών, Αρείου και Ανομοίων".
στ) "Προς τους νέους, όπως αν εξ ελληνικών ωφελοίντο λόγων". Το διασημότερο από τα κείμενα του Βασιλείου, στο οποίο πραγματοποιεί προσπάθεια γεφύρωσης του χάσματος μεταξύ χριστιανικής και κλασσικής παιδείας.
ζ) "Προτρεπτικός εις το άγιον βάπτισμα".
η) "Εις το πρόσεχε σεαυτώ".
θ) "Προς Πλουτούντας".
ι) "Εν λιμώ και αυχμώ".
ια) "Εις την μάρτυρα Ιουλίτταν και περί ευχαριστίας".

• Επιστολές.

Σώζονται 365 επιστολές με το όνομα του Μεγάλου Βασιλείου, που καλύπτουν την εικοσαετία από την επιστροφή του στην Καισάρεια από την Αθήνα έως και το θάνατό του.

 Πηγές

• Παναγιώτη Κ. Χρήστου, Ελληνική Πατρολογία, Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, 1989, Θεσσαλονίκη
• Δημητρίου Γ. Τσάμη, Εκκλησιαστική Γραμματολογία. Από την αποστολική εποχή ως την άλωση της Κωνσταντινούπολεως, Εκδόσεις Πουρναρά, 2001, Θεσσαλονίκη ISBN 960-242-136-3
• Παναγιώτη Κ. Χρήστου, Εκκλησιαστική γραμματολογία. Πατέρες και θεολόγοι του χριστιανισμού, Εκδοσεις Κυρομάνος, 1991, Θεσσαλονίκη
• Γεωργίου Δ. Μαρτζέλου, Ουσία και ενέργειαι του Θεού κατά τον Μέγαν Βασίλειον, Εκδόσεις Πουρναρά, 1993, Θεσσαλονίκη ISBN 960-242-069-3
• Γεωργίου Φλωρόφσκυ, Βυζαντινοί ασκητικοί και πνευματικοί Πατέρες, Μτφ. Παναγιώτου Κ. Πάλλη, Εκδόσεις Πουρναρά, 1993, Θεσσαλονίκη ISBN 960-242-031-6
• Βιβλιοθήκη Ελλήνων Πατέρων και Εκκλησιαστικών Συγγραφέων (ΒΕΠΕΣ), Έκδοσις της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, 1988, Αθήναι
• Στυλιανού Γ. Παπαδόπουλου, Πατρολογία, Εκδόσεις Παρουσία, 1997, Αθήνα ISBN 960-7601-94-7

ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ: Λαοί που αναζητούν την Ορθοδοξία

Πριν δεκατρία χρόνια, όταν ανέλαβα την νεοσύστατη τότε Ιερά Μητρόπολη Μεξικού με μόνο τρεις ιερείς και τρεις κυρίως Ελληνόφωνες Κοινότητες στο Μεξικό, στον Παναμά και την Βενεζουέλα, δεν θα περίμενα, ούτε καν θα μπορούσα να συλλάβω το θαύμα που σήμερα συντελείται για την Ορθόδοξη Εκκλησία μας στην Λατινική Αμερική.
Ζήσαμε όλοι το θαύμα της Κούβας, όταν η Κυβέρνηση του Φιντέλ Κάστρο ανέλαβε την ανέγερση του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου στην Αβάνα, και δέχθηκε επισήμως τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο, ο οποίος τέλεσε τον Ιανουάριο του 2004 τα εγκαίνια του Ιερού τούτου προσκυνήματος. Ζήσαμε μέσα στη δεκαετία που πέρασε την εξάπλωση της πίστεώς μας στα κράτη του Μεξικού, της Κολομβίας, της Κόστα Ρίκα κ.λπ. Όμως ζήσαμε και ζούμε σήμερα το διαρκές δράμα του λαού της Αιτής, μετά από τον καταστρεπτικό και ολέθριο σεισμό του περασμένου Ιανουαρίου. Ένα δράμα που δυστυχώς θα επουλωθεί μόνο μετά την πάροδο αρκετών χρόνων.

Η Ελλάδα γνώρισε τον Χριστιανισμό και έζησε τη δική της Πεντηκοστή πριν δύο χιλιάδες χρόνια περίπου, από τον Απόστολο Παύλο και τούς λοιπούς Αποστόλους. Η Ελλάδα είναι η πιο ευλογημένη χώρα στον κόσμο. Τούτο γιατί, όπως επισημαίνω στους δικούς μας ιερείς, όποια πέτρα κι αν σήκωσης, υπάρχουν τα λείψανα κάποιου Αγίου, κάποιου Μάρτυρος, κάποιου Οσίου, κάποιου αγωνιστή της Ορθόδοξης πίστης. Εμείς, όμως, στην Λατινική Αμερική ζούμε τη δική μας Πεντηκοστή σήμερα. Για μας, εκτός από τις ολίγες ελληνόφωνες Κοινότητες, τώρα ήλθε ή Ορθοδοξία στην Λατινική Αμερική.
Θυμάμαι πριν έξι χρόνια, όταν επισκέφτηκε την Κούβα ο Οικουμενικός Πατριάρχης μας, για να τελέσει τα εγκαίνια τού Ιερού Ναού του Αγίου Νικολάου, υπήρχαν μόνο τέσσερεις Κουβανοί Ορθόδοξοι. Και τώρα πάνω από χίλιες οικογένειες Κουβανών έχουν βαπτιστεί και έχουν ασπασθεί την Ορθοδοξία. Και κάθε μέρα προσέρχονται άλλοι, πολλοί, πού θέλουν να γνωρίσουν την Πίστη των Πατέρων μας. Πριν έξι χρόνια, με τα εγκαίνια του Ιερού Ναού του Αγίου Νικολάου στην Αβάνα, άρχισε να λειτουργεί η πρώτη Ορθόδοξη Κοινότητα στη Χώρα. Τώρα, με την χάρη του Θεού και με το ακούραστο έργο των πέντε ιερέων μας (ο ένας Κολομβιανός και οι τέσσερες Κουβανοί), αναπτύσσεται ένα σημαντικό και εντυπωσιακό ιεραποστολικό έργο, σε άλλες τρείς πόλεις της Χώρας. Και τούτο παρά τις αντίξοες και δύσκολες οικονομικά συνθήκες. Τούτη τη στιγμή πού σας γράφω, βρίσκεται στην Ελλάδα ό Αρχιερατικός Επίτροπος της Κούβας, ο π. Αθηναγόρας, αναζητώντας άμφια και ράσα και αγιοπότηρα για το εκεί έργο μας. Παρότι οι Κουβανοί μας δίνουν το εξαίρετο προνόμιο να αποκτήσουμε περιουσία δική μας, πράγμα που δεν επιτρέπεται από το Σύνταγμα, δυστυχώς δεν υπάρχουν τα χρήματα για να αγοράσουμε με τριανταπέντε χιλιάδες ευρώ ένα κατάλληλο σπίτι, που θα μετατραπεί σε Ναό για τις λατρευτικές ανάγκες των νεοφωτίστων. Ελπίζουμε στη Χάρη του Θεού και προσευχόμαστε να βρεθεί κάποιος δωρητής.

Όταν επισκέφτηκα τον Πρόεδρο Φιντέλ Κάστρο πριν επτά χρόνια, για να μου επιδώσει την επίσημη πρόσκληση, με την οποία καλούσε τον Οικουμενικό Πατριάρχη να επισκεφτεί την Κούβα, τον ευχαρίστησα για την ευγενή και φιλόξενη αυτή χειρονομία. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την απάντηση που μου έδωσε: «Όχι Σεβασμιώτατε, ο λαός της Κούβας ευχαριστεί εσάς και τον Οικουμενικό Πατριάρχη που φέρνετε την Ορθοδοξία στη χώρα μας».
Πράγματι, μας ανήκει η Κούβα. Μας ανήκει η Αιτή, το Μεξικό, η Κόστα Ρίκα, ο Άγιος Δομίνικος και η Κολομβία, όπου τώρα, χάρη σε μία δωρήτρια του Ιεραποστολικού Συνδέσμου «Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός», ανεγείρεται στην πόλη Κούκουτα της Κολομβίας, ο πρώτος Ιερός Ναός προς τιμήν των Παμμεγίστων Ταξιαρχών. Και τώρα, ώ του θαύματος, η Γουατεμάλα.

Όπως στα χρόνια των διωγμών οι Χριστιανοί ζούσαν στις κατακόμβες περιμένοντας, προσκαρτερώντας την ημέρα που ελεύθερα θα μπορούσαν να λατρέψουν τον Τριαδικό Θεό, έτσι και σε εμάς εδώ σε όλες τις Χώρες της Κεντρικής και Νοτίου Αμερικής, για δεκαετίες αναρίθμητες ομάδες ανθρώπων, που εγκατέλειψαν την Καθολική Εκκλησία περίμεναν το αγκάλιασμα της Ορθοδοξίας. Μια τέτοια μεγάλη ομάδα στην Γουατεμάλα, πριν μερικούς μήνες, κτύπησαν τη θύρα της Μητρόπολής μας, ζητώντας να τους δεχθούμε στους κόλπους της κανονικής Εκκλησίας. Δεν τους ήξερα. Δεν γνώριζα καν ότι υπήρχαν. Και πράγματι σ’ αυτόν τον αχανή χώρο των είκοσι κρατών, της δικαιοδοσίας της Ιεράς Μητρόπολης Μεξικού είναι αδύνατον να τους γνωρίζουμε όλους. Αυτοί όμως, πριν από είκοσι χρόνια, είχαν ιδρύσει μία δική τους αντικανονική Ορθόδοξη Εκκλησία. Χωρίς ασφαλώς να γνωρίζουν καλά τί σημαίνει αυτό που έκαναν, και προσπαθούσαν να βιώσουν. Ζούσαν λαθεμένα, με έναν δικό τους τρόπο, μία «ορθόδοξη» λατρευτική ζωή. Ήξεραν και ήθελαν την Ορθοδοξία. Ήξεραν ότι η δική μας Εκκλησία έχει την αληθινή πίστη, ότι τους ανήκει η Ορθόδοξη διδασκαλία και τρόπος ζωής. Πίστευαν ότι μόνο σ’ αυτήν θα εύρισκαν τον Σωτήρα και Λυτρωτή Χριστό. Έτσι, για είκοσι χρόνια, βάδιζαν ένα δρόμο με την ελπίδα ότι θα έφθαναν στην αλήθεια. Γνωρίζοντας δε ότι έπρεπε να μνημονεύουν κάποιο Δεσπότη, σε όλες τις ακολουθίες τους, τα τελευταία δέκα χρόνια μνημόνευαν τον Οικουμενικό μας Πατριάρχη.

 

Μετά από είκοσι χρόνια, ήλθε «το πλήρωμα του χρόνου». Ψάχνοντας, πριν λίγους μήνες, έμαθαν πως στο Μεξικό υπάρχει ο κανονικός Μητροπολίτης και μια Μητρόπολη του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Με βρήκαν και κτύπησαν την πόρτα αιτούμενοι να τους δεχθώ. Έστειλα δύο ιερείς να τους γνωρίσουν και να διαπιστώσουμε ποιοί είναι και εάν η επιθυμία τους είναι σοβαρή και βάσιμη. Εξεπλάγην. Επρόκειτο για μια ομάδα με περισσότερους από 500.000 ανθρώπους, με 338 εκκλησίες και παρεκκλήσια, εκ των οποίων οι περισσότεροι είναι ιθαγενείς της Γουατεμάλας, και μάλιστα της αρχαίας φυλής των Μάγια. Ζουν μέσα στα βουνά και τις απέραντες πεδιάδες της χώρας και στις νότιες ακόμα πόλεις του Μεξικού. Έκανα τον σταυρό μου και ευχαρίστησα την Παναγία για αυτό το θαύμα. Τώρα καταλαβαίνω πλήρως, τί εννοούσε ο μέγας βυζαντινολόγος και ιστορικός του προηγούμενου αιώνα, Στήβεν Ράνσιμαν, όταν έγραφε ότι «η τρίτη χιλιετηρίδα ανήκει στην Ορθοδοξία». Τώρα καταλαβαίνω τα λόγια ενός ευγενούς Μεξικανού, καθηγητού Πανεπιστημίου και πιστού της Εκκλησίας μας, όταν μου είπε: «Σεβασμιώτατε, η Ορθοδοξία είναι σαν ταιριαστό παπούτσι για μας τους Λατινοαμερικάνους, αρκεί να ξέρετε πώς να μας το φορέσετε».

Έτσι δέχθηκα την ομάδα αυτή και σαν πρώτο βήμα, χειροτόνησα τους δύο αρχηγούς της ομάδος. Τώρα αρχίζει ο μακρύς δρόμος της κατήχησης των εκατοντάδων χιλιάδων αυτών ανθρώπων. Θα χρειασθούν μερικά χρόνια και πολύς αγώνας, αλλά ευλογημένος αγώνας, να διδάξουμε στους νέους πιστούς μας τί σημαίνει Ορθόδοξο βίωμα, και πώς βιώνει κανείς τον δικό του δρόμο προς τον Γολγοθά, που οδηγεί στην προσωπική τους Ανάσταση. Με την επιμόρφωση καταλλήλων ιθαγενών κληρικών θα μάθουν να ζουν τη λατρευτική ζωή της Ορθόδοξης Εκκλησίας και αφού βαπτισθούν και λάβουν το Άγιο Χρίσμα, να κοινωνούν τα Άχραντα και Άγια Μυστήρια, το Σώμα και το Αίμα του Δεσπότη και Λυτρωτή Χριστού μας. Αντιλαμβάνεσθε όμως ότι, για όλο αυτό το έργο που τώρα εκτυλίσσεται μπροστά μας, χρειαζόμαστε τη βοήθεια σας. Χρειάζονται τα οικονομικά μέσα να αποσταλούν ιερείς μας στην Γουατεμάλα, για να διδάξουν στους εκεί κατηχητές, πώς πρέπει να κατηχήσουν τους πιστούς. Χρειάζονται τα οικονομικά μέσα να τυπωθούν εκατοντάδες χιλιάδες κατηχητικά κείμενα, για παιδιά και για μεγάλους. Εν τω μεταξύ, πολλοί από αυτούς είναι αμόρφωτοι. Χρειάζονται χρήματα να ετοιμάσουμε βιντεοκασέτες στα ισπανικά, ακόμα δε και στην τοπική διάλεκτο των Μάγια, ώστε από τις κασέτες αυτές να γνωρίσουν τη Θεία Λειτουργία, το Βάπτισμα, το Χρίσμα και όλες τις Ακολουθίες της Εκκλησίας μας.

Φαντάζεσθε τί σημαίνει αυτό για την Ορθοδοξία; Και αυτή είναι μόνο η αρχή. Ο αγώνας τώρα αρχίζει. Πραγματικά μας ανήκει η Λατινική Αμερική. Πραγματικά, η τρίτη χιλιετηρίδα ανήκει στην Ορθοδοξία. Εμείς με τα λίγα μέσα που διαθέτουμε, αλλά με την διάπλατη και απέραντη και ατέρμονη Χάρη και παρουσία του Παναγίου Πνεύματος, θα συνεχίσουμε τον αγώνα μας.
Ζητούμε όμως τη συμπαράστασή σας. Όπως αναγράφω πιο πάνω, χρειαζόμαστε μια δωρεά των τριανταπέντε χιλιάδων ευρώ για την αγορά του ακινήτου στην Κούβα, όπου θα θεμελιώσουμε Εκκλησία και αίθουσες συνάξεων και κατηχήσεως των πιστών. Χρειαζόμαστε επίσης μία άλλη δωρεά είκοσι πέντε χιλιάδων ευρώ, για να αρχίσουμε τη κατήχηση των νέων πιστών της Γουατεμάλας. Να τυπώσουμε κατηχητικά κείμενα, να ετοιμάσουμε βιντεοκασέτες των Ιερών Ακολουθιών και να αποστείλουμε καταλλήλους ιερείς μας στη Χώρα αυτή να αναλάβουν το σοβαρό τούτο έργο.
Πιστεύουμε ότι ο Ιεραποστολικός Σύνδεσμος «Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός», που όλα αυτά τα χρόνια αποτελεί το κύριο στήριγμα του έργου και της προσπάθειας που κάνουμε, και εσείς οι ευλαβείς δωρητές και τα μέλη του Συνδέσμου θα μας συνδράμετε στον νέο τούτο έργο που ο Θεός ανοίγει μπροστά μας. Ζει Κύριος ο Θεός εις τους αιώνας!

Με ευχές και άπειρες ευχαριστίες

† Ο Μεξικού Αθηναγόρας

Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΣΤΗΝ ΚΙΝΑ

Ξέρετε ότι υπάρχουν Ορθόδοξοι σήμερα στην Κίνα; Ίσως μας κάνει εντύπωση, καθώς θεωρούμε ότι οι Κινέζοι πιστεύουν στον Κομφουκιανισμό, τον Ταοϊσμό και τον Βουδισμό, ωστόσο υπάρχουν ορθόδοξοι στην Κίνα και μάλιστα έχουμε και μάρτυρες και Αγίους. Από ένα κείμενο του καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γεωργίου Πιπεράκη, αντλούμε τις πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες:

Ο χριστιανισμός πιθανόν να πήγε στην Κίνα από τον Απόστολο Θωμά. Κάποιες οργανωμένες προσπάθειες έγιναν από τους μονοφυσίτες νεστοριανούς τον 6ο αιώνα και από ιεραποστόλους της παπικής Εκκλησίας. Η Ορθοδοξία πέρασε στην Κίνα μέσα από τις συγκρούσεις που είχε ο Αυτοκράτορας Κανγκ - Τσι με τους Ρώσους της Σιβηρίας το 1685. Ο Κινέζος ηγέτης συνέλαβε αιχμαλώτους, αλλά και μια ομάδα Κινέζων αξιωματούχων που είχαν αυτομολήσει στους Ρώσους και ήδη είχαν βαπτιστεί ορθόδοξοι και τους έφερε σε μια περιοχή βορειοανατολικά του Πεκίνου. Ένας βουδιστικός ναός μετετράπη σε ναό του Αγίου Νικολάου και για τις θρησκευτικές τους ανάγκες ο Κανγκ -Τσι ζήτησε να έρθουν ορθόδοξοι ιερείς. Ο πρώτος ιερέας λεγόταν π. Μάξιμος Λεοντίεφ.
Οι ορθόδοξοι απέκτησαν την εύνοια του αυτοκράτορα, ο οποίος τους στήριζε, και ανέβαιναν στις βαθμίδες της κινεζικής αριστοκρατίας. Ωστόσο, ο Κάνγκ - Τσι απογοητεύτηκε κάποια στιγμή όταν κατάλαβε ότι οι παπικοί ιεραπόστολοι εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα των Ευρωπαίων και προχώρησε σε διώξεις εναντίον όλων των χριστιανών, αν και τους ορθόδοξους εξακολούθησε να τους βλέπει με καλό μάτι. Το 1860 οι Ορθόδοξοι έμειναν μόνο 200 στον αριθμό, αλλά όταν το Ρωσικό κράτος σταμάτησε να ανακατεύεται στα εκκλησιαστικά πράγματα, τότε η ορθόδοξη κοινότητα άρχισε πάλι να αναπτύσσεται, ξανακερδίζοντας την εμπιστοσύνη των Κινέζων ηγετών.

Τότε, η Κινεζική Ορθοδοξία απέκτησε Κινέζους ιερείς και Κινέζο Μητροπολίτη, τον Μητροφάνη Τσι - Σουνγκ, ο οποίος ανακηρύχτηκε Άγιος. Πολλές εκκλησίες χτίστηκαν, ενώ η Θεία Λειτουργία τελούνταν έξω από το Πεκίνο, σε άλλες πόλεις της Κίνας, αλλά και στην περιοχή της Μαντζουρίας.

Το 1901 γίνεται διωγμός και έχουμε και μάρτυρες για την αγάπη του Χριστού στην Κίνα. Οι συντηρητικοί Κινέζοι, που θέλουν να διώξουν τους ξένους και να διατηρηθεί ο παραδοσιακός κινεζικός πολιτισμός, σκοτώνουν τους Άγγλους ιεραποστόλους αρχικά και στη συνέχεια επικηρύσσουν όλους τους χριστιανούς, ζητώντας να ακολουθήσουν τις παραδοσιακές κινεζικές θρησκείες, αλλιώς θα σφαγούν. 300 Κινέζοι Ορθόδοξοι βρίσκουν μαρτυρικό θάνατο, ενώ οι εκκλησίες και τα σπίτια τους παραδίδονται στη φωτιά από τους φανατικούς συντηρητικούς.

Μερικά από τα ονόματα των Κινέζων Ορθοδόξων μαρτύρων και Αγίων είναι τα εξής: Μητροφάνης Τσι - Σουνγκ, Τατιάνα Τσι - Σουνγκ, Ησαίας Τσι -Σουνγκ, Ιωάννης Τσι- Σουνγκ, Μαρία Τσι -Σουνγκ (οικογένεια ολόκληρη), Κλήμης Κιού- Κιν, Ματθαίος Χάι-Κουάν και άλλοι.

Με τις πρεσβείες των Κινέζων Ορθοδόξων Αγίων Μαρτύρων, όπως του Αγίου Μητροφάνη, συνεχίζεται το έργο της Oρθόδοξης Εκκλησίας στο Χόνγκ – Κονγκ, την Κίνα και την Ταΐβάν, όπως φαίνεται και από την πρόσφατη δημιουργία του μοναδικού περιοδικού «Ορθόδοξοι Ψίθυροι», που κυκλοφορεί στα κινεζικά σε 13.000 αντίτυπα!

Σήμερα, η Κίνα βρίσκεται υπό την δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου και τους λίγους Ορθοδόξους που έχουν απομείνει ποιμαίνει ο Μητροπολίτης Χονγκ -Κονγκ